تاثیر فشار خون بر چشم

به دلیل ماشینی شدن زندگی امروزه و تغییرات رژیم غذایی بروز بیماری فشار خون در جامعه در حال افزایش است. این بیماری روی تمام ارگان های بدن تاثیر می گذارد که اثر آن را بیمار بر چشم بیشتر احساس می کند چون هر تغییر و تحولی در چشم ایجاد می کند و موجب کم شدن بینایی فرد می شود. شبکیه چشم تنها عضو بدن است که عروق خونی آن به صورت مستقیم برای هر فرد، قابل مشاهده است. به همین دلیل قبل از اینکه فشار خون بالا بر سایر قسمت های بدن تاثیر بگذارد، می توان در سرخرگ های شبکیه  و تاثیر فشار خون بر چشم را تشخیص داد.

 فشار خون  مشخصه اصلی دستگاه گردش خون است. همه افراد فشار خون دارند. فشار خون طبیعی، فشار کمتر از 120 میلیمتر جیوه بر روی 80 میلیمتر جیوه می باشد. اگر فشار خون در بزرگسالان از 120 روی 80 بالاتر برود، فرد به مرحله پیش از فشار خون بالا دچار شده است. هنگامی که فشار خون بالاتر از 140 روی 90 باشد، پرفشاری خون می گویند.

هنگامی که جریان خون تحت فشار زیاد و به سختی در رگ ها جریان داشته باشد، به آن فشار خون بالا می گویند. فشار خون بالا تاثیر منفی زیادی بر قلب، مغز، کلیه ها و سایر اندام ها می گذارد.

چشم دارای لایه های مختلفی می باشد که بیشتر آنها دارای رگ های خونی است، مانند شبکیه، ملتحمه و کروئید یا مشیمیه، که افزایش فشار خون موجب تغییراتی در این لایه ها می شود. عسشی چشم که فاقد رگ خونی است، نیز تحت تاثیر فشارخون بالا تغییر می کند.

 میزان تغییرات به میزان افزایش فشار خون بستگی دارد که می تواند باعث تصلب شرایین شود. تاثیر فشار خون بر چشم، بیشتر بر روی شبکیه و کروئید است  که با افزایش فشار خون، رتینوپاتی فشارخونی ایجاد می شود.

 در موارد خفیف تر عوارض فشار خون به صورت تجمع چربی، خونریزی های کوچک پراکنده و تورم لایه های شبکیه در بخش ماکولا یا لکه زرد  ایجاد می شود. در مراحل شدیدتر هم سر عصب بینایی ورم کرده و قدرت دید فرد کم می شود.

تاثیر فشار خون بر چشم با تنگ شدن سرخرگ های شبکیه شروع می شود. در مراحل اولیه تشخیص بیماری مشکل است. در مراحل پیشرفت بیماری و تنگ تر شدن سرخرگ ها ممکن است، اسپاسم در دیواره شریان نیز ایجاد شود. در مراحل بعد خونریزی هایی در داخل  شبکیه چشم روی می دهد.

در این مرحله موادی از داخل عروق بر روی شبکیه قرار می گیرند که به صورت لکه های سفید رنگ روی شبکیه مشاهده می شوند. در مراحل شدیدتر بیماری، سر عصب بینایی  متورم می شود. در این زمان فشار خون بالا، موجب بروز سکته قلبی و یا سکته مغزی می شود. این مشکلات بر قدرت بینایی تاثیر نمی گذارد و با درمان فشار خون بالا می توان تاثیر فشار خون بر چشم را به حالت  قبل برگرداند.

سکته شبکیه: در بیماران قلبی که فشار خون خود را کنترل نکرده باشند، احتمال دارد پلاکی از دیواره قلب کنده شود و یکی از رگ های چشم را مسدود کند. اگر پلاک موجب بسته شدن شریان مرکزی شود، بلافاصله قدرت دید از بین می رود. اگر شاخه های فرعی بسته شوند،  موجب بروز سکته شبکیه می شود که بر بینایی تاثیر می گذارد.

1. ایجاد تورم، خونریزی و ادم شبکیه
2. ایجاد سکته شبکیه
3. بسته شدن راه های بینایی که از داخل چشم به پشت سر و مغز می روند.
4. ایجاد سکته مغزی که موجب ایجاد مشکلات بینایی می شود.
5. مسدود شدن مسیر خون که می خواهد از چشم بیرون برود، در این هنگام خونریزی وسیع و شدیدی در داخل چشم اتفاق می افتد و موجب بسته شدن ورید مرکزی می شود.

1. تاثیر افزایش ناگهانی فشار خون بر چشم: هنگامی که فشار خون به طور ناگهانی بالا می رود، سرخرگ های کوچک شبکیه، باریک و نازک می شوند.

همچنین سر عصب بینایی متورم و برجسته می شود. در این زمان در اطراف سر عصب بینایی، خونریزی های کوچکی روی می دهد.

اگر این خونریزی ها به موقع تشخیص داده و درمان شود، از ایجاد اختلال در خونرسانی شبکیه، تحلیل سر عصب و کاهش دید فرد جلوگیری خواهد شد.

افزایش فشار خون در افراد جوان ممکن است، موجب تغییراتی در رنگدانه های مشیمیه شود که بر قدرت بینایی تاثیری نمی گذارد.

  از علائم بروز خونریزی می توان به ایجاد سردرد ناگهانی، عدم هوشیاری فرد و گاهی اوقات بروز تشنج اشاره کرد. این خونریزی طی 2 الی 3 هفته بهبود می یابد.

افزایش فشار خون در  افراد مبتلا به دیابت، موجب تشدید عوارض دیابت در شبکیه چشم یا رتینوپاتی دیابتی می شود.

• تاثیر فشار خون بالای مزمن  بر چشم : فشار خون بالا که به صورت مزمن شده است، بسیار شایع است.  این نوع فشار خون بسته به میزان افزایش فشار خون، بر شبکیه چشم تاثیر می گذارد.

اگر فشار خون کمی بالا و در حد متوسط کنترل شود، موجب باریک شدن سرخرگ های شبکیه می شود. در این حالت عروق شبکیه حالت پیچ و خم بیشتری دارند.

درمان اصلی و مهم برای عوارض ناشی از تاثیر فشار خون بر چشم، درمان فشار خون بالا می باشد.  با کنترل فشار خون، عوارض ایجاد شده در شبکیه بعد از گذشت مدت زمانی برطرف می شوند. بعد از گذشت 2 الی 3 ماه با معاینه  مجدد چشم، شبکیه ظاهری طبیعی و سالم دارد.

افرادی که به دلیل افزایش ناگهانی فشار خون، دید خود را از دست می دهند، توصیه می شود تا کارهای  زیر را انجام دهند:

1. دست خود را برای مدت زمان 5 تا 10  شماره و در طی چند مرتبه بر روی کره چشم هایشان فشار دهند، مانند حالت احیا، این عمل موجب باز شدن عروق خونی و منتقل شدن لخته های خونی موجود در شریان مرکزی به شاخه های فرعی شود.
2. این افراد باید در داخل یک کیسه پلاستیکی نفس بکشند تا میزان دی اکسید کربن خونشان بالا رود. بدین ترتیب رگ های خونی متسع می شوند و گرفتگی در مسیر رگ اصلی برطرف می شود و به شاخه های فرعی منتقل می گردد.
3. روش اول و دوم بر روی شریان تاثیر می گذارد و بر روی ورید ها تاثیر ندارد.
4. برای برطرف کردن انسداد وریدها در گذشته از لیزر استفاده می شد.
5. امروزه برای برطرف شدن گرفتگی ورید ها از روش تزریق داروهایی برای کاهش  التهاب و ورم شبکیه استفاده می شود. این داروها را باید طی چندین جلسه تزریق کرد تا قدرت بینایی بهتر شود.
6. افرادی که بینایی خود را برای مدت طولانی به علت افزایش فشار خون از دست داده اند، می توانند از روش جراحی استفاده کنند.

چه زمانی جراحی انجام می شود؟

اگر فرد به مدت طولانی بینایی خود را به دلیل فشار خون از دست داده باشد باعث بروز عوارضی می شود و ممکن است عروق جدیدی در چشم او ایجاد شود که خونریزی می کنند باید صبر کنیم تا خون جذب شود و اگر جذب نشد و یا خونریزی تکرار شد بهترین اقدام جراحی است.

با جراحی تمامی خون ها تخلیه و عوامل خونریزی کننده توسط لیزر از بین می روند تا قسمت های دیگر چشم درگیر نشوند.

سکته شبکیه

فشار خون کنترل نشده در بیماران قلبی ممکن است باعث کنده شدن پلاکی از دیواره قلب و بسته شدن یکی از رگ های چشم آن ها شود. اگر شریان مرکزی بسته شود بلافاصله دید از بین می رود و اگر شاخه ها را درگیر کند قسمت و یا شاخه ای که در گیر شده است دچار سکته شبکیه می شود. که این سکته دید فرد را مختل می کند.

در حالت کلی فشار خون به سه طریق بر روی چشم ها تاثیر گذار است:

• 1-ایجاد خونریزی، تورم، ادم و خیز در شبکیه
• 2-ایسکمی یا سکته ای که در شبکیه به وجود می آید.
• 3-بستن راه های بینایی که از چشم به مغز یا پشت سر می روند و تحت تاثیر قرار می دهد. مانند سکته مغزی که یکی از عوارض آن بروز مشکلات بینایی در فرد می باشد.
• در بعضی مواقع ممکن است در اثر فشار خون مسیر خونی که می خواهد از چشم خارج شود، مسدود گردد در این زمان خونریزی شدید و وسیعی در چشم رخ می دهد که باعث بسته شدن ورید مرکزی یا یکی از شاخه های آن می شود.

 

در بیمارانی که شریان چشم آن ها بسته شده است هیچ درمانی وجود ندارد، به افرادی که یک دفعه دید یک چشم خود را به طور کامل از دست داده اند  توصیه می شود که در لحظه بروز سکته اقدامات زیر را انجام دهند:

• دست خود را به مدت 5 الی 10 شماره با فشار و چند مرتبه ( مانند حالت احیا ) روی کره چشم قرار دهند این کار باعث باز شدن عروق و انتقال لخته خون موجود در رگ اصلی به شاخه ها ی فرعی می شود.
• در یک کیسه پلاستیکی نفس بکشند تا گاز کربنیک خونشان افزایش یابد این روش باعث اتساع عروقی می شود و گرفتگی در رگ اصلی به یکی از شاخه ها انتقال می یابد.

این روش ها روی شریان ها تاثیر گذار هستند و در مورد ورید ها فایده ای ندارد. جهت درمان مسدود شدن ورید ها قبلا از لیزر استفاده می شد اما امروزه با تزریق دارو هایی که ضد التهاب و کاهش دهنده ورم شبکیه هستند انجام می شود. و تنها عیبی که این دارو دارد باید به طور مرتب تکرار شود تا زمانی که دید بیمار به طور کامل به وضعیت قبل برگردد.

 

نتیجه گیری

در نتیجه ارتباط مستقیمی بین کم بینایی و حتی نابینایی با فشار خون وجود دارد که اگر کنترل نشود ممکن است عواقب جبران ناپذیری در پی داشته باشد. دکتر ماریا شارع پور متخصص چشم در مازندران می تواند شما مازندرانی های عزیز را در درمان انواع بیماری های چشمی راهنمایی کند.